Andhar Dive Zhakun Thevto Tari

• Author: Dr. Ravindra Shravasti
• Category: Non-Fiction
• Pages: 124

Book Preview

डॉ. रवींद्र श्रावस्ती यांच्या 'अंधार दिवे झाकून ठेवतो तरी' या काव्यसंग्रहाची ओळख करीत असताना, त्यांच्या विचारांचे व्यापक दर्शन घडते. हा संग्रह केवळ कविता संग्रह नाही, तर तो एका कवीच्या मनातील अस्वस्थता, आशावाद, समाजप्रबोधनाची तळमळ आणि काव्याच्या ताकदीवर असलेला दृढ विश्वास यांचा मिलाफ आहे. या ग्रंथाच्या मनोगतातच कवीने स्पष्ट केले आहे की, त्यांनी हा संग्रह एका विशिष्ट आकृतीबंधात बसवण्याचा प्रयत्न केलेला नाही. त्यांना आशय अधिक महत्त्वाचा वाटतो, आणि म्हणूनच त्यांनी मुक्त कविता, चिंतनपर लेख, पदमुक्त रचना यांचा मिलाफ केला आहे. त्यांच्या लेखणीमधून केवळ भावनांचा ओघच नव्हे, तर सामाजिक, राजकीय आणि सांस्कृतिक आशयही सहजपणे पाझरतो. आपल्या चौथ्या साहित्यकृतीचा परिचय देताना कवी मनातील अस्वस्थतेचा उल्लेख करतात. त्यांच्या मते, सध्याचा काळ हा भय, अन्याय, आणि अस्थिरतेने ग्रासलेला आहे. तरीही, या काळाने संधीसुद्धा दिल्या आहेत. त्यांच्या मते, इतिहास साक्षी आहे की, संकटांवर मात करून समाज उभा राहिलेला आहे. जनगणमन ही शक्ती आहे, जी सत्य, धैर्य आणि न्यायाच्या मार्गावर वाटचाल करणाऱ्या लोकांच्या आधाराने क्रांती घडवू शकते. म्हणूनच, कुठल्याही प्रतिकूल परिस्थितीतही आशावादी राहणे आवश्यक आहे. हा आशावाद त्यांच्या कवितांमध्येही प्रकर्षाने जाणवतो. कवीच्या मते, कविता ही केवळ साहित्यकृती नसून, ती एका लढाईचे शस्त्र आहे. अस्वस्थतेच्या, अन्यायाच्या काळात कविता लोकांमध्ये चैतन्य निर्माण करते. जुलूमशाही, अन्याय, दडपशाही याच्या विरोधात कविता एक प्रभावी हत्यार बनते. म्हणूनच, संकटकाळात कविता जन्म घेते आणि तिच्या माध्यमातून आशेचा किरण झळकतो. ज्या वेळी जगण्याची सर्व दारे बंद होतात, त्या वेळी कविता मनुष्याला जीवनाची दिशा दाखवते. ही भावना त्यांनी त्यांच्या अनेक रचनांमध्ये व्यक्त केली आहे. साहित्य हा केवळ एक करमणुकीचा भाग नसून, तो समाज प्रबोधनाचे माध्यम आहे. डॉ. रवींद्र श्रावस्ती यांना ही जाणीव अत्यंत तीव्रतेने आहे. त्यांना असे वाटते की, कविता ही केवळ कलात्मकतेपुरती मर्यादित नसावी, तर तिने समाज परिवर्तनाचे कार्य करावे. त्यांच्या लेखणीमध्ये ही सामाजिक बांधिलकी स्पष्ट दिसून येते. त्यांना साहित्याच्या विशिष्ट नियमांत अडकायचे नाही, कारण त्यांचा हेतू आशय प्रभावीपणे व्यक्त करणे हा आहे. काव्याच्या सर्व परंपरागत निकषांना जोखून घेण्याऐवजी, त्यांनी त्यांच्या लेखनाला अधिक मुक्त ठेवले आहे. त्यांच्या मते, साहित्य हे समाजातील भेद दूर करून माणसाला माणूस म्हणून उन्नत करण्याचे साधन आहे. डॉ. श्रावस्ती यांच्या मते, कविता ही केवळ मनोरंजनाचे साधन नसून, ती जीवनाचा अनिवार्य भाग आहे. जन्मापासून मृत्यूपर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर माणूस काव्याच्या विविध रूपांशी जोडला जातो. आईच्या अंगाईगीतापासून ते अंतिम यात्रेच्या प्रार्थनेपर्यंत काव्य सतत आपल्या सोबत असते. कविता ही फक्त शब्दांची जुळवाजुळव नाही, तर ती भावना, आंदोलन आणि प्रेरणा यांचे मिश्रण आहे. त्यांच्या लेखनात विविध प्रकारच्या काव्यशैलींचा समावेश आहे. पदमुक्त कविता, चिंतनपर लेख, भावनांनी ओतप्रोत भरलेल्या कविता, सामाजिक जाणिवा जागृत करणाऱ्या रचना अशा विविधतेमुळे त्यांचे लेखन अधिक प्रभावी बनले आहे. त्यांनी परंपरागत काव्य निकष पाळण्याचा अट्टहास धरलेला नाही. त्यांच्या मते, प्रत्येक काव्यकृतीचा आत्मा तिच्या आशयात असतो, आणि त्याला ज्या रूपात व्यक्त करणे आवश्यक असेल, त्या रूपात ते व्यक्त झाले पाहिजे. 'अंधार दिवे झाकून ठेवतो तरी' हा संग्रह केवळ कवितांचा संग्रह नाही, तर तो एका विचारशील आणि समाजमनाच्या वेदनांना वाचा फोडणारा काव्यसंग्रह आहे. डॉ. रवींद्र श्रावस्ती यांनी आपल्या कवितांमधून केवळ काव्य सौंदर्य जपले नाही, तर त्यांनी एका मोठ्या सामाजिक आणि वैचारिक भूमिकेचा अंगीकार केला आहे. या संग्रहातील कविता वाचकाच्या मनाचा ठाव घेतात, त्याला विचार करायला भाग पाडतात आणि त्याला अस्वस्थ करून जातात. कवीच्या शब्दांमध्ये समाज परिवर्तनाची ताकद आहे, आणि ही ताकदच त्यांच्या कवितांना विशेष बनवते. त्यामुळे, हा संग्रह केवळ साहित्य प्रेमींसाठी नव्हे, तर सामाजिक भान असणाऱ्या प्रत्येकासाठी महत्त्वाचा आहे. हा संग्रह म्हणजे एका जिवंत आणि संघर्षशील कवीचे मनोगत आहे, जे वाचकांना निश्चितच अंतर्मुख करेल आणि प्रेरणा देईल.