Mrutyu Sundar Aahe
- Author: Dr. Ravindra Shravasti
- Category: Non-Fiction
- Pages: 310
Price in USD: $2.34
मृत्यू ही जगातील सर्वाधिक अपरिहार्य आणि तरीही सर्वाधिक गूढ घटना आहे. जन्म जितका निसर्गसिद्ध आहे, तितकाच मृत्यूही निश्चित आहे. पण तरीही, आपण मृत्यूला भीती, दु:ख आणि शोकाच्या छायेत पाहतो. डॉ. रवींद्र श्रावस्ती यांच्या "मृत्यू सुंदर आहे" या ग्रंथात मृत्यूला केवळ दुःखकारक घटना न मानता, त्याच्या विविध आयामांची आणि त्यामागील तत्त्वज्ञानाची सखोल चर्चा केली आहे. प्रत्येक संस्कृतीत मृत्यूच्या संकल्पनेबद्दल वेगवेगळ्या धारणा आहेत. काही धर्मांमध्ये मृत्यू केवळ एका जीवनाच्या समाप्तीची प्रक्रिया नसून पुनर्जन्माच्या संकल्पनेशी जोडला जातो. काही संस्कृतींमध्ये मृत्यू नंतरच्या विश्वाकडे वाटचाल करणारे द्वार मानला जातो. तरीही, बहुतांश लोक मृत्यूला भीतीने पाहतात. मानवी मनाला अनिश्चिततेची भीती असते. मृत्यू नंतर काय, याची स्पष्टता नाही. त्यामुळे मृत्यूबद्दल भीती वाटणे स्वाभाविक आहे. पण डॉ. श्रावस्ती यांनी या ग्रंथात स्पष्ट केले आहे की, मृत्यूला भीतीने पाहणे चुकीचे आहे. मृत्यू हा निसर्गाच्या चक्राचा एक भाग आहे आणि तो समजून घेतला पाहिजे. हे पुस्तक हिंसक मृत्यू आणि आत्महत्येच्या कृत्यांचा तीव्र निषेध करते. कोणत्याही परिस्थितीत दुसऱ्याचा जीव घेणे क्रूर, निर्दयी आणि निंदनीय आहे. तसेच, स्वतःचा जीवनसंघर्ष संपवण्यासाठी आत्महत्येचा पर्याय स्वीकारणे हा अपयशाचा नव्हे तर घाईगर्दीचा आणि गैरसमजातून घेतलेला निर्णय असतो. डॉ. श्रावस्ती स्पष्ट करतात की, मृत्यू नैसर्गिक असतो, पण तो कृत्रिमरित्या घडवणे हे अमानवी आहे. त्यामुळेच, आपण मृत्यूच्या भीतीत न राहता, जीवनाची किंमत समजून घेतली पाहिजे आणि इतरांना जगण्याची प्रेरणा दिली पाहिजे. बौद्ध परंपरेत मृत्यूला एक महत्त्वपूर्ण स्थान आहे. तथागत बुद्धांनी मृत्यूविषयी दोन वाक्ये उच्चारली होती – "जन्म सुंदर आहे" आणि "मृत्यू सुंदर आहे". ही दोन वाक्ये परस्परविरोधी वाटतात, पण त्यामागील गूढ अर्थ शोधल्यास जीवन आणि मृत्यूच्या परिपूर्णतेची जाणीव होते. बुद्ध म्हणतात, "मृत्यू ही संपूर्ण अस्तित्वाच्या परिवर्तनाची प्रक्रिया आहे." हे परिवर्तन केवळ भौतिक शरीराचे नसून, आत्मिक आणि बौद्धिक सुधारणेचाही एक भाग असते. त्यामुळे मृत्यूकडे भीतीच्या दृष्टिकोनातून पाहण्याऐवजी त्याला समजून घेण्याची गरज आहे. इतर धर्मसुद्धा मृत्यूच्या संकल्पनेवर चिंतन करतात. जैन धर्मात संथारा म्हणजेच संन्यासपूर्वक मृत्यूला विशेष स्थान आहे. ख्रिश्चन धर्मात मृत्यूला परमेश्वराकडे जाण्याचा मार्ग मानले जाते. इस्लाममध्ये मृत्यू नंतर पुनरुत्थान आणि न्यायनिवाडा होईल, अशी श्रद्धा आहे. शीख आणि लिंगायत परंपरेतही मृत्यूला एक अनिवार्य सत्य मानले गेले आहे. डॉ. श्रावस्ती यांनी स्पष्ट केले आहे की, या सर्व धर्मांमध्ये मृत्यूसंदर्भात चिंतन असले तरी त्याचा गाभा हा आत्मशोध आणि सत्याच्या शोधावर आधारित आहे. मृत्यूला टाळणे शक्य नाही, पण त्याचा स्वीकार करून त्यातून शिकणे मात्र शक्य आहे. मृत्यूला सुंदर मानायचे तर जीवनही सुंदर असले पाहिजे. बौद्ध विचारधारा सांगते की, जीवनात अज्ञान आणि आसक्तीमुळे दुःख निर्माण होते. जर आपण जीवनाकडे सम्यक दृष्टिकोन ठेवला, त्याला सार्थकता दिली, तर मृत्यू देखील सुंदर वाटेल. डॉ. श्रावस्ती यांचे मत आहे की, मृत्यू हा केवळ दुःखाचा भाग नाही. तो समजून घेतल्यास, तो जीवन समृद्ध करणारा ठरतो. म्हणूनच मृत्युसाक्षरता आणि मृत्युजागरूकता आवश्यक आहे. म्हणजेच, मृत्यूविषयी भीती न बाळगता, त्याला समजून घेतले पाहिजे आणि त्याचा स्वीकार केला पाहिजे. "मृत्यू सुंदर आहे" हे केवळ एक पुस्तक नाही, तर मृत्यूच्या तत्त्वज्ञानावर आधारित एक प्रेरणादायी विचारधारा आहे. या पुस्तकातून मृत्यूला एक सकारात्मक, समतोल आणि व्यावहारिक दृष्टिकोनातून पाहण्याचा दृष्टिकोन दिला जातो. डॉ. श्रावस्ती यांनी या ग्रंथाच्या माध्यमातून एक अत्यंत महत्त्वाचा विचार मांडला आहे – "मृत्यूला सुंदर करता येईल, जर जीवन समृद्ध असेल." त्यामुळे मृत्यूबद्दल भीती बाळगण्यापेक्षा, त्याचा स्वीकार करून, जीवन अधिक आनंदी, अर्थपूर्ण आणि सुंदर बनवावे, हाच या पुस्तकाचा मुख्य संदेश आहे.
