Ek Hoti Ganga
- Author: Sudhir Shere
- Category: Fiction
- Pages: 82
Price in USD: $1.14
'एक होती गंगा' :- स्वानुभवाच्या झऱ्यातून निर्माण झालेली सृजनशीलता साहित्य हे केवळ शब्दांचे आकलन नसते, तर ते अनुभवांचे जिवंत दस्तऐवजीकरण असते. सुधीर शेरे यांचा ‘एक होती गंगा’ हा कथासंग्रह म्हणजे अशाच अनुभवांचे, स्मृतींचे आणि भावना-कल्पनांचे सर्जनशील मिलन आहे. ग्रामीण जीवनाच्या पार्श्वभूमीवर घडलेल्या सात कथांचा हा संग्रह, फक्त गोष्टी सांगत नाही तर त्यातील संवेदना वाचकाच्या हृदयाला स्पर्शून जातात. लेखकाने आपल्या जीवनातील वास्तव घटनांना कल्पनेचे पंख देत सात वेगळ्या कथांचा विणकार तयार केला आहे. या कथा ग्रामीण जीवनातील, गरिबीच्या छायेत वाढलेल्या, संघर्षांवर चालणाऱ्या माणसांचे भावविश्व अत्यंत समर्पकपणे उलगडतात. संग्रहाची शीर्षक कथा ‘एक होती गंगा’ ही केवळ एका अनाथ मुलीच्या मृत्यूची हृदयद्रावक गोष्ट नाही, तर ती माणुसकीच्या खोलवर जाणा-या वेदनेची अनुभूती देणारी कथा आहे. लेखकाच्या कन्या गौतमीच्या बालिकाश्रमातील वास्तवातून जन्मलेली ही कथा, वाचकाला अंतर्मुख करून जाते. गंगेच्या जाण्याने लेखकाच्या हृदयात उठलेला सल आणि त्यातून निर्माण झालेला साहित्यिक क्षण, ही कथा अधिकच अर्थपूर्ण बनवते. या संग्रहातील कथांची एक मोठी जमेची बाजू म्हणजे लेखकाचे अनुभवसंपन्न जीवन. चवणेश्वरसारख्या डोंगराळ गावातील लेखकाचे बालपण, शेळ्या-गुरं राखण्यापासून ते वळणावळणाच्या श्रमसाध्य जीवनात घडलेल्या घटना, त्या बोलीतील अस्सल भाषिकता आणि संवेदनशील मांडणीमुळे कथा वाचताना त्या अनुभवांच्या झऱ्यात वाचकही न्हाऊन निघतो. ‘मुंळी’ आणि ‘शिकार’ या कथा त्याचे उत्तम उदाहरण आहेत. ‘मुंळी’ ही पहिली कथा लिहिताना लेखकाने केलेला मनस्वी अभ्यास, कथालेखनाच्या प्रक्रिया समजून घेण्याची जिद्द आणि वाचनाच्या आधारे लेखनकलेचा स्वतःचा साचा निर्माण करण्याचा प्रयत्न, या साऱ्यामुळे कथा आत्मीयतेने घडते. शरद बाविस्कर, रविंद्र कदम, सुनिल खोपडे यांच्यासारख्या वाचक-स्नेह्यांचा प्रामाणिक प्रतिसाद म्हणजे या कथा वाचकांशी संवाद साधण्यात यशस्वी झाल्याचं द्योतक ठरतो. या कथासंग्रहातील एक विशेष पैलू म्हणजे बोलीभाषेचा वापर. ‘मुंळी’, ‘शिकार’, ‘आवातणं’ या कथा चवणसरी बोलीत लिहिल्या गेल्या आहेत. बोलीभाषा म्हणजे भाषेचा एक हळवा पदर असतो. तो बोली बोलणाऱ्या लोकांच्या भावना, दुःख, आशा, विनोद यांना अधिक खरीखुरी अभिव्यक्ती देतो. सुधीर शेरे यांनी बोलीचा वापर केवळ भाषिक ठसा म्हणून केलेला नाही, तर तो त्यांच्या कथांच्या आत्म्याचा भाग आहे. त्यामुळे या कथा वाचताना वाचकाला त्या बोलीतले उच्चार, त्यामागचं भावविश्व आणि लोकजीवन अधिक स्पष्टपणे अनुभवता येते. संग्रहातील कथा जरी ग्रामीण पार्श्वभूमीवर आधारलेल्या असल्या, तरी त्यांच्या विषयांमध्ये वैविध्य आहे. ‘पालवी’, ‘ताया’, ‘लॉकडाऊन’ या कथा शहरी व ग्रामीण जीवनाचा संगम दर्शवतात. या कथांमध्ये सामाजिक वास्तव, कौटुंबिक नाती, आर्थिक अडचणी, आत्मसन्मान, स्त्रीचं दुःख आणि मानवी संवेदना या विषयांचा विचारप्रवर्तक पद्धतीने मागोवा घेतलेला आहे. ‘लॉकडाऊन’ ही कथा सध्याच्या महामारी काळात झालेल्या सामाजिक उलथापालथीचा आरसा आहे, तर ‘ताया’ ही कथा स्त्रीजीवनाच्या सखोल विवेचनातून साकारलेली आहे. अशा प्रकारे कथांच्या आशयाचा पट केवळ एका विशिष्ट चौकटीत अडकत नाही, तर तो व्यापक आणि सामाजिकदृष्ट्या विचारशील आहे. सुधीर शेरे यांचा साहित्यप्रवास हा सर्वसामान्य ग्रामीण व्यक्तीच्या जिद्दीची आणि संवेदनशीलतेची कहाणी आहे. केस कापणाऱ्या सलूनमध्ये कथा चर्चा होणं, साप्ताहिकांमध्ये रेखाचित्रांसह कथा छापल्या जाणं, रिक्षाचालकांनी कथा वाचून दाद देणं, आणि राज्यस्तरीय पुरस्कार मिळणं. ही सगळी प्रवासातील पावलं त्यांच्या प्रामाणिकतेचं, परिश्रमाचं आणि साहित्याशी असलेल्या नात्याचं प्रतीक आहे. या कथासंग्रहातील शैली सरळ, सुसंगत आणि हृदयस्पर्शी आहे. लेखक कुठेही कृत्रिम क्लृप्त्या वापरत नाही. त्यांनी जीवनातील घडामोडींचं चित्रण करताना जो भावनिक प्रामाणिकपणा राखला आहे, तो त्यांच्या शैलीचा गाभा आहे. कथांमध्ये अचानक वळणं, सशक्त संवाद, आणि वास्तवाशी नातं टिकवणारी मांडणी ही कथालेखनातील महत्त्वाची वैशिष्ट्यं ठरतात. ‘एक होती गंगा’ हा कथासंग्रह म्हणजे एका शिक्षक, वाचक, ग्रामीण मनाच्या लेखकाची सर्जनशील उत्क्रांती आहे. या कथांनी केवळ त्यांचे अनुभव मांडले नाहीत, तर वाचकाला अंतर्मुख होण्यास भाग पाडले आहे. वास्तवाचे दर्शन घडवताना कल्पनेचा समतोल वापर, बोलीभाषेतील सौंदर्य, आणि कथनातील प्रामाणिकता या त्रिसूत्रीवर उभा असलेला हा संग्रह ग्रामीण मराठी कथासाहित्याच्या परंपरेतील एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरतो. हा संग्रह म्हणजे नव्या लेखकांना प्रेरणा देणारा प्रकाशस्तंभ आहे, आणि वाचकांना माणुसकीचा सुगंध देणारा एक आत्मीय अनुभव. सुधीर शेरे यांचे ‘वेस’ या कवितासंग्रहानंतर आलेले हे कथासाहित्य त्यांची संवेदनशील, अनुभवाधिष्ठित आणि माणूसपणाची जाणीव असलेली साहित्यिक ओळख अधोरेखित करते.
