Jayraj Khune

जयराज सदाशिव खुने हे नाव मराठी साहित्याच्या क्षेत्रात एका उंचीवर आहे. ३० डिसेंबर १९५८ रोजी उस्मानाबाद जिल्ह्यातील शेलगाव (ज.) येथे जन्मलेल्या खुने यांनी आपल्या लेखणीच्या माध्यमातून सामाजिक न्याय, दलित साहित्य आणि परिवर्तनाच्या विचारधारेचा जोरदार उलगडा केला आहे.

खुने यांनी एम.ए. मराठी पर्यंत शिक्षण घेतले आणि त्यानंतर १९८४ साली सा. बांधकाम विद्युत विभाग, उस्मानाबाद येथे अनुरेखक म्हणून आपल्या व्यावसायिक कारकिर्दीची सुरुवात केली. आपल्या नोकरीसोबत त्यांनी लेखनाला वाहून घेतले आणि सामाजिक समस्यांवर भाष्य करणारे साहित्य निर्माण केले.

खुने यांच्या साहित्यिक योगदानात कथा, कविता आणि संपादन यांचा प्रभावी समावेश आहे.
त्यांच्या प्रमुख प्रकाशित साहित्यामध्ये खालील उल्लेखनीय कृती येतात:

आगडोंब (२००१), विध्वंस (२००९), आणि निर्धार (२०१६) - या कथासंग्रहांतून सामाजिक अन्याय, दलित चळवळ, आणि परिवर्तनाचे स्वरूप यांचे प्रभावी चित्रण केले आहे.
'स्वत्व संगर' (२०१६) या आत्मकथना मधून त्यांनी स्व शक्तीचा आत्मस्वर उमटवत भूक आणि स्वाभिमान असा दुहेरी संघर्ष करीत जगण्याची व्यथा आणि कथा मांडली आहे.
'मी माझ्या भूमीच्या शोधात' (२०१६) - कवितासंग्रहामधून दलितांच्या वेदना, त्यांच्या अस्मिता, आणि त्यांच्या संघर्षाची व्यथा शब्दबद्ध झाली आहे.
उस्मानाबादची कथा (२०१४) - या संपादनाने उस्मानाबाद जिल्ह्यातील साहित्यिक परंपरेचे दर्शन घडवले.

खुने यांनी संपादन क्षेत्रातही मोलाचे कार्य केले आहे. विविध कथा आणि कवितांचे संपादन करत त्यांनी अनेक लेखकांना व्यासपीठ उपलब्ध करून दिले. त्यांच्या संपादनांतून प्रकाशित कथा आणि कवितांनी सामाजिक संदेश देण्याचे काम केले. त्यांच्या कथांचा हिंदी अनुवादही झाला असून, त्यांनी दलित साहित्याला देशव्यापी ओळख दिली आहे.

त्यांना त्यांच्या या साहित्यिक योगदानाबद्दल विविध महत्त्वाचे पुरस्कार प्राप्त झाले आहेत. 'आगडोंब' कथा संग्रहासाठी त्यांना महाराष्ट्र शासनाचा शाहीर अण्णा भाऊ साठे साहित्य पुरस्कार, तसेच डॉ. शंकरराव खरात साहित्य पुरस्कार मिळाला. याशिवाय 'विध्वंस' कथा संग्रहासाठी त्यांना अस्मितादर्श साहित्य पुरस्कार प्राप्त झाला.

त्यांना मिळालेल्या सन्मानांमध्ये आंबेडकर चळवळीतील निष्ठावंत कार्यकर्ता व गुणवंत कर्मचारी गौरव यांचा समावेश आहे. हे पुरस्कार त्यांच्यातील साहित्यिक निष्ठा आणि सामाजिक बांधिलकीचे प्रतीक आहेत.

खुने यांचे आगामी साहित्यसुद्धा वाचकांच्या मनाचा ठाव घेणारे असेल. त्यांच्या आगामी प्रकल्पांमध्ये 'जाती का जहर' (हिंदी लघुकथा), व्यक्तिचित्रे, आंबेडकरी समीक्षा, लेखसंग्रह, कादंबरी, आणि प्रवासवर्णन यांचा समावेश आहे.

असे हे जयराज सदाशिव खुने हे केवळ लेखक नाहीत, तर ते दलित समाजासाठी प्रेरणास्थान आहेत. त्यांनी आपल्या साहित्याच्या माध्यमातून असमानतेविरोधात आवाज उठवला आणि एक नवीन दिशा दाखवली. सामाजिक न्याय, परिवर्तन, आणि साहित्य या तिन्ही क्षेत्रांत त्यांनी जी भूमिका बजावली ती आजही प्रेरणादायक आहे. त्यांच्या लेखणीचा प्रवाह असाच अखंडपणे सुरु राहो, हीच dibho.com या परिवाराकडून शुभेच्छा!