Ramakant Dixit

साहित्य हे मनोभावनांचे प्रतिबिंब असते. एखाद्या लेखकाच्या लेखणीतील शब्द त्याच्या संवेदनशीलतेची, अनुभूतीची आणि समाजाप्रती असलेल्या निष्ठेची साक्ष देत असतात. प्रा. रमाकांत दीक्षित यांच्या साहित्यात हीच संवेदनशीलता लयबद्धपणे प्रत्ययास येते. कथा, कविता, ललित लेख आणि चरित्रग्रंथ या विविध साहित्यातून त्यांनी स्वतःची एक स्वतंत्र ओळख निर्माण केली आहे. त्यांच्या लेखनशैलीत ग्रामीण संस्कृतीचे रंग, सामाजिक जाणिवांची खोली आणि अनुभवांचे दर्शन होते.

प्रा. रमाकांत दीक्षित यांचा जन्म सातारा जिल्ह्यातील खटाव तालुक्यातील कलेढोण या गावी झाला. ही भूमी संत, साहित्यिक आणि विचारवंतांनी समृद्ध केलेली आहे. ग्रामीण भागात जन्मलेले लेखक जेव्हा आपल्या लेखणीतून गावकथांचे, मातीतील गंधाचे आणि संस्कारपरंपरेचे दर्शन घडवतात, तेव्हा त्यांचे लेखन अधिक प्रभावी आणि मनाला भिडणारे ठरते.

फलटणमध्ये वास्तव्य असलेल्या प्रा. दीक्षित यांनी आपल्या लेखनातून सामाजिक प्रश्न, व्यक्तिमत्त्व विकास, परंपरा आणि आधुनिकतेचा संगम, शिक्षणसंस्कार, मित्र-मैत्रिणींचे भावबंध आणि निसर्गसौंदर्य यांचा विलक्षण मिलाफ साधला आहे. त्यांचे शब्द केवळ काळजाला भिडत नाहीत, तर ते मनाची मशागत करतात, विचारप्रक्रियेवर प्रभाव टाकतात आणि वाचकांच्या मनात एक सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करतात.

त्यांची लेखनशैली ही अत्यंत प्रवाही, ओघवती आणि चित्रमय आहे. शब्दांची निवड ही साधी असूनही अर्थपूर्ण आहे. त्यातील नाद, लय आणि गेयता मनाला भावणारी आहे. लेखकाने केवळ घटना सांगितलेल्या नाहीत, तर त्या अनुभवत असल्याचा प्रत्यय वाचकाला देतात. त्यामुळे त्यांचे लेखन हे केवळ निवेदन न राहता आत्मानुभूतीच्या प्रवासात घेऊन जाते.

विशेषतः गावा-भावाचे वर्णन करताना त्यांची शब्दकळा अधिकच जिवंत होते. गावातील निसर्ग, तेथील वातावरण, माणसांची बोलीभाषा, संस्कृती, त्यांचे साधेपण आणि त्यातील गहिवर हे सारे काही त्यांच्या लेखनातून प्रत्ययास येते. त्यामुळे वाचक आपसूकच त्या आठवणीत रमतो.

त्यांचे लेखन केवळ भावनिक नाही, तर त्यात शिक्षण आणि जीवनमूल्यांचा विचारसुद्धा प्रकर्षाने आढळतो. शिक्षण म्हणजे केवळ पुस्तकी ज्ञान नव्हे, तर ते संस्कार, व्यवहारज्ञान आणि चारित्र्यसंवर्धन यांचा मिलाफ आहे, असे प्रा. दीक्षित आपल्या लेखनातून सांगतात.

प्रा. दीक्षित यांच्या लेखनात गावकथांचे विशेष स्थान आहे. लहानपणीच्या आठवणी, सण-उत्सव, गावी असलेल्या परंपरा, निसर्गाची साथ आणि माणसांतील प्रेमभावना या गोष्टी त्यांनी अत्यंत संवेदनशीलतेने टिपल्या आहेत.

त्यांची शब्दरचना ही नेहमीच अनुभवांना सजीव करणारी असते. एखाद्या साध्या प्रसंगाचे वर्णन करताना त्यातील सूक्ष्म बारकावे टिपण्याची त्यांची हातोटी विलक्षण आहे. त्यामुळे वाचक स्वतःला त्या घटनांमध्ये प्रत्यक्ष उपस्थित असल्याचा अनुभव घेतो.

प्रा. रमाकांत दीक्षित यांनी साहित्यप्रवासात फक्त स्वतःच्या अनुभवांवर आधारित लेखन केले नाही, तर त्यांनी संतचरित्र लिहून भारतीय संस्कृतीचा वारसाही जपला आहे. संतश्रेष्ठ नरहरी सोनार हा त्यांचा चरित्रग्रंथ म्हणजे भक्तिरसाचा अखंड स्रोत आहे.

संत नरहरी सोनार यांचे जीवनकार्य, त्यांचे विचार, समाजाला दिलेली दिशा आणि त्यांचे संतत्त्व यांचे सखोल विश्लेषण त्यांनी या ग्रंथात केले आहे. यातून त्यांच्या अध्ययनाची खोली आणि समाजाप्रती असलेली निष्ठा स्पष्ट होते.

प्रा. रमाकांत दीक्षित यांचे संपूर्ण साहित्य वाचकांच्या मनावर एक अमीट ठसा उमटवते. त्यांच्या लेखनातून केवळ करमणूक होत नाही, तर वाचकाच्या मनात संस्कारांचे झरे आणि आनंद-उत्साहाचे प्रवाह निर्माण होतात.

आजच्या धकाधकीच्या युगात अशी साहित्यसंपदा मनाला उभारी देणारी आहे. त्यांच्या साहित्यकृतींना लाभलेली लोकप्रियता ही त्यांच्या लेखनकौशल्याची साक्ष आहे. त्यांचे ललित लेख हे केवळ व्यक्तिचित्रण नाहीत, तर ते एका संपूर्ण समाजाच्या अंतरंगाचा आरसा आहेत.

त्यांच्या पुढील साहित्यकृतीसाठीही वाचक उत्सुक आहेत. त्यांनी ग्रामीण आणि शहरी जीवनातील बदल, शिक्षणातील नव्या दिशा, समाजातील मूल्यबदल आणि सांस्कृतिक परिवर्तन यांवर अधिक लेखन करावे, अशी अपेक्षा आहे.

त्यांची लेखनशैली ही अत्यंत सहज, ओघवती आणि गहिरा परिणाम करणारी आहे. त्यामुळे त्यांचे साहित्य केवळ शब्दांचे खेळ वाटत नाही, तर ते जीवनाचा गाभा उलगडणारे आणि समाजाला दिशा देणारे ठरते.