Dr. Shobha Shirdhonkar

डॉ. शोभा शिरढोणकर – इतिहास, काव्य आणि समाजभान यांची सृजनशील साधना

डॉ. शोभा शिरढोणकर या नावातच एक शिस्तबद्ध अभ्यासक, संवेदनशील कवी आणि सक्रिय सामाजिक कार्यकर्ती यांचा सुंदर संगम दडलेला आहे. एम.ए. आणि पीएचडी ही शैक्षणिक शिखरे पार करत त्यांनी आपल्या संशोधनातून ‘संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीतील स्त्रियांचा सहभाग : एक अभ्यास’ हा महत्त्वपूर्ण प्रबंध साकारला. या विषयाच्या निवडीवरूनच त्यांची इतिहासाकडे पाहण्याची वेगळी दृष्टी स्पष्ट होते. एखाद्या विस्मृतीत गेलेल्या चळवळीला आणि त्या मागे उभ्या असलेल्या स्त्रीशक्तीला त्यांनी शब्दांतून अमर केलं आहे.

त्यामुळेच, पंढरपूरमध्ये भरलेल्या छत्रपती संभाजीराजे साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षस्थानी विराजमान होण्याचा मान त्यांना लाभला, हे त्यांच्याच साहित्यिक आणि बौद्धिक अधिकाराचे प्रतीक म्हणावे लागेल. तसेच त्या अखिल महाराष्ट्र इतिहास परिषदेच्या आजीव सदस्य आहेत, ज्यातून त्यांच्या सातत्यपूर्ण ऐतिहासिक अभ्यासाला आणि संशोधनप्रिय वृत्तीला बळकटी मिळाली आहे.

डॉ. शिरढोणकर यांच्या लेखनसृष्टीत इतिहास आणि कविता यांचा सुरेख मेळ आहे. ब्रह्मगाठ, झाशीची वीरांगना झलकारीबाई, क्रांतिकारी कन्या हौसाताई पाटील आणि अहिंसेच कातळं हे त्यांचे चरित्रग्रंथ आजच्या पिढीला विसरू पाहणाऱ्या संघर्षांची, धैर्यगाथांची आणि माणुसकीच्या वाटेवरील सत्यकथांची नव्याने ओळख करून देतात. हे चरित्रग्रंथ केवळ माहितीपुरते मर्यादित राहत नाहीत, तर ते वाचकाच्या मनाला चिरकाल भिडून राहतात.

या ऐतिहासिक ठेव्याला त्यांनी आपल्या काव्यसंग्रहांतूनही शब्दबद्ध केलं आहे. तरंग, अबोली, रेशीमगाठी या संग्रहांतून त्यांनी मानवी भावना, निसर्ग, स्त्रीमनाचे सूक्ष्म पदर आणि अस्तित्वातील अनेक प्रश्न हळुवारपणे उलगडले आहेत. शब्दांची ही रेशीमगाठच त्यांच्या काव्यस्वरुपाला एक वेगळं सौंदर्य देते. 'काव्यसृष्टी' या संपादित ग्रंथातून त्यांनी इतर कविंनाही मंच दिला आहे. हा त्यांचा सहृदय संपादक म्हणून असलेल्या भानाचा पुरावा आहे.

त्यांच्या संशोधनात्मक आणि ऐतिहासिक लेखांना सातत्याने विविध नियतकालिकांत मानाचं स्थान मिळत आलं आहे. प्रबंध वाचन हा तर त्यांच्या व्यक्तिमत्वाचा अविभाज्य भाग आहे. कारण लेखनापुरतंच त्यांचं संशोधन मर्यादित राहत नाही, तर ते ते ऐकवतात, लोकांपर्यंत पोहोचवतात, चर्चेला वाव देतात आणि इतिहासाला जिवंत ठेवतात.

साहित्य आणि इतिहासाचा हाच प्रवास त्यांनी समाजहिताशीही जोडला आहे. जानकी महिला आणि ह्युमन राईट्स या संस्थांमधून त्या समुपदेशनाचं कार्य करत आहेत. स्त्रियांच्या व्यथा समजून घेताना त्या संवेदनेचा हात पुढे करतात. या कार्यातून त्या शेकडो महिलांच्या आयुष्यात आशेचा नवा किरण फुलवतात.

डॉ. शोभा शिरढोणकर यांचं व्यक्तिमत्व हे अभ्यासक आणि कवी यांच्या मर्यादेत बंदिस्त राहत नाही, तर ते एका जागरूक नागरिकाच्या आणि संवेदनशील मार्गदर्शकाच्या रूपात समाजात वावरतं. इतिहासाचा वारसा, कवितेचा गहिरा भाव, आणि समाजसेवेची बांधिलकी हे तीनही पैलू त्यांच्या सर्जनशील साधनेला एक वेगळंच तेज देतात.

त्यांच्या लेखनातून प्रेरणा घ्या, त्यांच्या संशोधनातून नवा दृष्टिकोन घ्या आणि त्यांच्या सामाजिक कार्यातून माणूस म्हणून माणसाशी नातं जपण्याची उमेद घ्या. हाच त्यांचा खरा वारसा आहे.