Guntad
- Author: Nilam Mangave
- Category: Fiction
- Pages: 280
Price in USD: $4.08
“असं कधी असतं का?” पासून “असंही असतंच समाजात” या दोन टोकांच्या प्रवासात वाचकाला एका अनोख्या जीवनरहस्याच्या गुंतागुंतीत नेणारी, विचारांच्या नवनवीन शक्यता जागवणारी आणि सामाजिक वास्तवाच्या धगधगत्या अग्निकुंडातून वाटचाल घडवणारी, ही कादंबरी ‘गुंताड’. ही केवळ एक कथा नाही, ही एका माणसाच्या, नव्हे, प्रत्येकाच्या आत खोलवर लपलेल्या अस्वस्थतेची जाणीव आहे. नीलम माणगावे यांनी या कादंबरीच्या माध्यमातून समाजातील धूसर, दुर्लक्षित आणि कधी कधी जाणीवपूर्वक दुर्लक्ष केल्या जाणाऱ्या वास्तवावर जणू सजग प्रकाशझोत टाकला आहे. गुंताड... शब्दच मनात एक अनामिक अस्वस्थता निर्माण करतो. गुंतागुंत, विस्कळीत धागे, आक्रोश, आंतरिक झगडे, आणि एका अस्तित्वाचा शोध. ही 'गुंताड' फक्त समाजातील काळ्या छायाचित्रांची मांडणी करत नाही, तर त्या छायांना पार करून एक प्रकाशकिरण शोधते. प्रत्येक पान, प्रत्येक वाक्य, आणि प्रत्येक विचार वाचकाला अंतर्मुख करतो. ही कहाणी आहे त्या माणसाची, जो एक दिवस निर्णय घेतो की, कुठेही जायचं. कुठेही म्हणजे खरंच कुठेही. अनोळखी गावात, अनोळखी माणसांत. कोणतीही माहिती न घेता, कोणतेही नियोजन न करता. हा निर्णय समाजाच्या चौकटीत विचार केल्यास, मूर्खपणाचाच वाटावा. पण, आत खोलवर शिरलं तर ते धाडस आहे, ते बंड आहे, आणि तो आत्मशोधाचा प्रवास आहे. कादंबरीतील नायक हा 'एकसुरीपणाचा कैदी' आहे. सकाळपासून रात्रीपर्यंत तोच दिनक्रम, तीच साचेबद्ध कामं, त्या सवयीच्या पायऱ्या... कोणत्याही प्रश्नाशिवाय चालणारी यंत्रवत जीवनशैली. त्याच्या मनात सतत चालू असलेली संवादांची गर्दी. “आपण माणूस आहोत की गाढव? की झुरळ?” ही फक्त त्याची नव्हे तर आजच्या अनेक जणांची मनःस्थिती आहे. एकाकीपण, गुदमरलेपण, आणि जिवंतपणाच्या जाणिवेचा अभाव हे आजच्या सामाजिक आणि वैयक्तिक आयुष्याचे कटू वास्तव आहे. ही कहाणी त्या माणसाचीही आहे जो ह्या साच्यातून बाहेर पडायचा प्रयत्न करतो. कुणालाही न सांगता, स्वतःच्या शोधासाठी. या माणसाचा निर्णय. बसमध्ये बसणं, कुठे जातंय हेही न पाहता. ही फक्त फिरण्याची नव्हे, तर स्वतःला विसरण्याची आणि नव्याने सापडण्याची सुरुवात आहे. खिडकीजवळची सीट मिळाली तर 'दिल खुश हुवा' ही साधीशी भावना देखील आयुष्यातल्या अनेकविध तडजोडींनंतर उरलेला हर्षाचा क्षण आहे. जेवण, झोप, मुक्काम काहीच निश्चित नाही. हा प्रवास निरुद्देश आहे, पण यातच माणसाला अनुभव, शहाणपण, आणि कधी कधी अध्यात्मही गवसतं. गाव म्हणजे केवळ भौगोलिक स्थान नाही, तर तिथली माणसं, त्यांच जगणं, त्यांची विचारसरणी, आणि त्या भिंतींआड दडलेली कळकळ. नीलम माणगावे यांनी 'गुंताड'मधून अत्यंत सूक्ष्म आणि मार्मिक भाषेत समाजातील दांभिकता, दिखाऊ सुसंस्कृती, आणि असुरक्षिततेचं मूळ लपलेलं वास्तव उघड केलं आहे. कादंबरीत नायकाच्या दृष्टिकोनातून जे अनुभव येतात, ते वाचकाच्या मनात खोलवर घुसतात. कारण ही केवळ 'त्याची' गोष्ट नाही तर ही 'आपली'ही गोष्ट आहे. समाजाच्या गाठीगाठीवर आज असे अनेक ‘गुंताड’ तयार झालेत. आर्थिक, मानसिक, कौटुंबिक, राजकीय परंतु, त्यातून सुटण्यासाठी धाडस लागतं. लेखिकेने कुठेही 'उपदेश' दिला नाही. तिने 'दाखवलं' आहे, आणि त्या दाखवण्यातून वाचक स्वतःचं सत्य शोधतो. 'गुंताड' वाचताना हे लक्षात येतं की, या कादंबरीतील प्रत्येक प्रसंग हा खरंतर एका चित्रपटासारखा आहे. जिथे शब्द बोलत नाहीत, तर जगतात. ‘गुंताड’ ही कादंबरी समाजातील गुंतागुंतीच्या पटाचा आलेख रेखाटते. पण त्याचबरोबर माणसाच्या मनोविश्वातील अंधुक कोपऱ्यांत प्रकाश टाकते. या कादंबरीचं सामर्थ्य केवळ तिच्या आशयात नाही, तर ती वाचकाला अंतर्मुख करत जगाकडे वेगळ्या दृष्टीने पाहायला शिकवते. प्रश्न विचारायला शिकवते आणि सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे “आपण जगत आहोत की केवळ अस्तित्वात आहोत?” हा मूलभूत प्रश्न पुन्हा पुन्हा विचारायला लावते. 'गुंताड' ही एक अस्वस्थ करणारी अनुभूती आहे. जी काळजाला भिडते, मेंदूला विचार करायला लावते, आणि आत्म्याला हलवते.
