Mage Valun Pahata
- Author: Vrinda Kambli
- Category: Fiction
- Pages: 188
Price in USD: $1.75
वृंदा कांबळी यांच्या 'मागे वळून पाहता' या कादंबरीची तिसरी आवृत्ती वाचकांच्या हाती येणं हा केवळ लेखिकेसाठीच नव्हे, तर साहित्यरसिकांसाठीही अभिमानाचा क्षण आहे. मुंबईच्या गजबजाटात स्थिरावलेल्या नायकाचा आपल्या मूळ गावी — कोकणातील एका छोट्या खेड्यात परतण्याचा हा भावस्पर्शी आणि अंतर्मुख करणारा प्रवास, लेखिकेच्या सूक्ष्म निरीक्षणातून आणि संवेदनशील लेखनशैलीतून उत्कटतेने मांडला गेला आहे. 'मागे वळून पाहता' ही केवळ एका नायकाच्या प्रवासाची कथा नाही, तर गाव आणि शहर यांतील मानवी जीवनातील संघर्षांचे आणि बदलत्या मूल्यप्रणालीचे प्रतीकात्मक चित्रण आहे. नायक अनेक वर्षांनी स्वेच्छानिवृत्ती घेतल्यानंतर आपल्या गावात परततो. या एका महिन्याच्या वास्तव्यात त्याच्या भेटीला येणाऱ्या व्यक्ती, त्यांची सुख-दुःखं आणि गावाच्या विकसनशीलतेमुळे झालेली मूल्यांची झीज नायकाच्या मनावर खोलवर परिणाम करत जाते. या प्रवासात त्याचं अंतर्मन गावाशी आणि तेथील लोकांशी नवं नातं उभारताना दिसतं. लेखिकेने अतिशय प्रभावीपणे नायकाच्या अंतर्गत भावस्थितीचे विविध पदर उलगडले आहेत. गावातील साध्या, निरागस व्यक्तींच्या माध्यमातून ग्रामीण जीवनातील कठीण वास्तव वाचकांच्या डोळ्यांसमोर जिवंत होतं. कादंबरीतील नायक संवेदनशील आहे, ज्याला आपल्या गावाची माती आणि संस्कृती यांचं विशेष आकर्षण आहे. तरीही आंतरजातीय प्रेमविवाहामुळे गावकऱ्यांच्या नाराजीची भावना मनात धरून तो गावी परत येत नाही. परंतु प्रदीर्घ कालावधीनंतर गावात परतल्यावर त्याला ज्या व्यक्तींशी संवाद साधायला मिळतो, त्या त्याच्या मानसिक प्रवासाला वेगळं वळण देतात. गावातील साधी माणसं त्याच्याशी प्रांजळ संवाद साधतात, आपली दुःखं त्याच्यासमोर व्यक्त करतात. या संवादांमुळे नायकाला आपली मुळं पुन्हा आठवतात. लेखिकेने दाखवलेली नायकाची हळुवार मानसिक स्थित्यंतरं आणि त्याचा शेवटी गावाबद्दल व्यक्त होणारा जिव्हाळा वाचकाच्या मनाचा ठाव घेतो. कादंबरीच्या कथानकात कोकणातील एका काल्पनिक गावाचं चित्रण आहे. लेखिकेच्या मते, हे कोणत्याही एका ठराविक गावाचं चित्रण नसून कोकणातील विविध गावांच्या संस्कारांतून घडलेलं एक काल्पनिक विश्व आहे. गावात विकासाच्या प्रक्रियेने अनेक जुनी मूल्यं नष्ट झाली आहेत, तर काही नव्या मूल्यांची स्थापना झाली आहे. या बदलांनी होणारा नायकाचा अनुभव लेखिकेने अचूकपणे पकडला आहे. हे केवळ एका गावाचं प्रतिनिधित्व करत नाही तर विकसनशील ग्रामीण भारताचं प्रतीक आहे. कादंबरीत लेखिकेने ग्रामीण जीवनातील विविध थरांतील माणसांची भावनिक, सामाजिक आणि आर्थिक स्थिती उलगडून दाखवली आहे. प्रत्येक व्यक्तीची कहाणी नायकाच्या मनावर वेगळा ठसा उमटवते. शेवटी गाव सोडतानाचा नायकाचा भावनिक उद्रेक ही त्याच्या मनातलं खोलवर दडलेलं अस्वस्थ चिंतन आहे. मागे वळून पाहता या कादंबरीला भारतीय शिक्षण मंडळाचा कै. रामचंद्र केशव जोशी स्मृती शिक्षक लेखक पुरस्कार तसेच कोकण मराठी साहित्य परिषदेचा र. वा. दिघे स्मृती कादंबरी पुरस्कार प्राप्त झाला आहे. या कादंबरीच्या यशासाठी लेखिकेने अरिहंत प्रकाशन व आपले पती शरद महादेव कांबळी यांचे विशेष ऋण व्यक्त केले आहे. कादंबरी या साहित्यप्रकारात विस्तृत कथानक, पात्रांच्या विकासावर भर आणि सुसंगत थीम महत्त्वाची मानली जाते. वृंदा कांबळी यांनी हे सर्व घटक प्रभावीपणे हाताळत ग्रामीण जीवनाचा एक संवेदनशील दस्तऐवज तयार केला आहे. 'मागे वळून पाहता' ही केवळ नायकाच्या प्रवासाची कथा नाही तर एक सामाजिक दस्तऐवज आहे. मानवी भावनांचं, ग्रामीण जीवनाचं, बदलत्या सामाजिक मूल्यांचं आणि माणसाच्या अंतर्मनातील संघर्षांचं चित्रण करणारी ही कादंबरी साहित्यविश्वात विशेष स्थान निर्माण करणारी ठरते. वृंदा कांबळी यांच्या लेखनप्रवासातील ही कादंबरी वाचकांसाठी अंतर्मुख करणारी अनुभवयात्रा ठरते, जी जीवनाकडे मागे वळून पाहण्याची नवी दृष्टी देते.
