Pratibimb
- Author: Vrinda Kambli
- Category: Fiction
- Pages: 180
Price in USD: $1.75
स्त्रीजीवनाच्या बहुरंगी छटा, त्यातील वेदना, संघर्ष, आणि पुन्हा नव्याने उभे राहण्याची जिद्द यांचे उत्कट दर्शन घडवणारी 'प्रतिबिंब' ही कादंबरी वाचकांच्या मनाचा ठाव घेते. वृंदा कांबळी यांनी ग्रामीण पार्श्वभूमीतील स्त्रीच्या भावविश्वाचे सूक्ष्म निरीक्षण करून ती कथा जिवंत केली आहे. केवळ ग्रामीणच नव्हे, तर शहरी स्त्रियांवरील अन्याय व त्यांचे जीवनसंग्राम यांनाही या कादंबरीत धावता स्पर्श आहे. ही कादंबरी एकाकी स्त्रीच्या मानसिक अवस्थेचे, तिच्या आत्मसंघर्षाचे आणि नव्या रूपात उभं राहण्याच्या प्रवासाचे प्रतिबिंब आहे. लेखिकेच्या लेखणीतून या प्रवासाचे जितके भावनिक, तितकेच वास्तववादी चित्रण झाले आहे. स्त्रीच्या मनात असणाऱ्या विरोधाभासी भावना, परंपरांनी बांधलेले बंधन, आणि त्या बंधनांना तोडून बाहेर पडण्याची धडपड – हे सर्व यातून प्रत्ययास येते. स्त्रीच्या जीवनातील संघर्ष हा कधी उघड तर कधी अज्ञात असतो. कित्येकदा ती स्वतःलाच ओळखण्यात वेळ घालवते. सामाजिक, कौटुंबिक आणि मानसिक बंधने तिला एका चौकटीत अडकवतात. पण एक क्षण असा येतो की जेव्हा ती चौकट मोडायचे ठरवते. त्या क्षणाचा वेध घेत 'प्रतिबिंब' कादंबरी तिच्या वाचकाला एक वेगळ्याच प्रवासावर घेऊन जाते. या कादंबरीची नायिका शांता ही एक साधी, कुटुंबवत्सल स्त्री आहे. तिचे स्वप्न साधे आहे – संसार करणे, सुखाने जगणे आणि कुटुंबासाठी स्वतःला वाहून घेणे. पण समाजातील स्त्रीविरोधी विचारसरणी, पुरुषसत्ताक व्यवस्थेचे बंधन, आणि पारंपरिक अपेक्षांनी तिच्या हळव्या स्वप्नांचा चुराडा होतो. तिच्या आयुष्यातील प्रसंग एका मोठ्या संक्रमणाला जन्म देतात. शांताला आयुष्याने अनेक वेदनांचे घाव दिले – अपमान, उपेक्षा, तिरस्कार आणि स्त्रीत्वावर होणाऱ्या अन्यायांचे ओझे. ती ज्या जीवनाची कल्पना करत होती, ते स्वप्न अचानकपणे चुरगळले जाते. तिच्या दुःखाच्या खोल जखमा तिला एका वेगळ्याच प्रवासावर नेतात – आत्मशोधाच्या प्रवासावर. ती हळूहळू स्वतःला नव्याने उभे करते आणि एका समर्थ, जिद्दी स्त्रीच्या रूपात पुनर्जन्म घेते. या कादंबरीत स्त्रीच्या अंतर्मनातील संघर्षाचे एक प्रभावी चित्रण दिसते. स्त्री जेव्हा तिला मिळणाऱ्या दुःखांना, अन्यायांना सहन करते, तेव्हा तिच्यात एक वेगळेच संक्रमण सुरू होते. पहिली अवस्था – सौम्य आणि स्वप्नाळू स्त्री शांताचा संसार म्हणजे तिचे छोटेसे स्वप्न होते. ती आपल्या पतीवर प्रेम करणारी, कुटुंबासाठी स्वतःला झोकून देणारी स्त्री होती. तिच्या नजरेत सगळं सुंदर होतं. पण सत्य वेगळं होतं. दुसरी अवस्था – वेदनेचा प्रहार आयुष्य तिला सतत वेदनांचे घाव देत राहते. नवऱ्याची उपेक्षा, समाजाचा तिरस्कार, स्त्री असण्यामुळे येणारे बंधन आणि सततची असहाय्यता – हे सगळं तिला एका अनामिक वेदनांमध्ये लोटतं. तिला प्रश्न पडतो – "मी का सहन करत आहे?" पण या वेदनांमधून एक वेगळे बळ जन्म घेते. तिसरी अवस्था – आत्मशोध आणि पुनर्जन्म ती हळूहळू बदलते. तिच्या आतली शांतता संपते आणि ती जिद्दी होते. ती समाजाला प्रश्न विचारते, ती स्वतःला ओळखते. तिच्या हळव्या मनाला ती आता कणखर बनवते. जी शांता पूर्वी होती, ती आता अस्तित्वातच नव्हती. आता ती आक्रमक, बंडखोर आणि अपराजिता होती. 'प्रतिबिंब' ही केवळ एक कादंबरी नाही, तर ती स्त्रीच्या मानसिक संघर्षाची आणि पुनरुत्थानाची कहाणी आहे. ग्रामीण आणि शहरी स्त्रियांच्या वेदनांचे प्रतिबिंब या कथेत उमटते. एका स्तरावरील स्त्री ही केवळ पीडित नसते, ती संघर्षशील आणि पराभूत न होणारी असते. स्त्रीच्या जीवनातील प्रत्येक टप्प्यावर तिला अनेक समस्या, बंधने आणि अपेक्षांची आव्हाने असतात. ग्रामीण स्त्रियांना सामाजिक आणि कौटुंबिक बंधनांत अडकवले जाते. त्यातून बाहेर पडण्याची धडपडच स्त्रीवादी विचारांचे मूळ आहे. प्रत्येक स्त्री तिच्या वेदनांमधून एक वेगळ्या प्रवासाला निघते आणि स्वतःला नवीन स्वरूपात साकारते. शांता ही फक्त कथेतील पात्र नाही, तर आजच्या प्रत्येक स्त्रीची एक प्रतिमा आहे. घर, संसार आणि जबाबदाऱ्या सांभाळणाऱ्या महिलांना समाज सतत नवा ताण देत असतो. पण याच तणावांमधूनच त्यांची खरी ताकद निर्माण होते. आजही कित्येक शांता आपल्या भावनांना दडपून जगत असतील, आपले दुःख स्वतःशी बोलत असतील. पण एक दिवस त्या आपल्या जीवनाची सूत्रे स्वतःच्या हाती घेतील. 'प्रतिबिंब' कादंबरी त्यांना एक संदेश देते – "स्त्री ही फक्त सहन करणारी नसते, ती लढणारी आहे, अपराजिता आहे!" 'प्रतिबिंब' ही कादंबरी केवळ एक कथा सांगत नाही, तर स्त्रीच्या मानसिक, सामाजिक आणि वैचारिक प्रवासाचे प्रतिबिंब दाखवते. ही कादंबरी प्रत्येक स्त्रीच्या अंतर्मनातील संघर्षाचा आवाज आहे. कोणत्याही परिस्थितीत स्वतःला पुन्हा उभे करता येते, हे शांता शिकवते. तिची कहाणी आपल्याला अंतर्मुख करते आणि समाजातील प्रत्येक स्त्रीच्या आयुष्यातील संघर्षाची जाणीव करून देते. स्त्री ही फक्त प्रतिबिंब नसते, ती परिवर्तनाची शक्ती आहे. ती स्वतःच्या वेदनांमधून स्वतःला नवीन रूपात घडवते. 'प्रतिबिंब' ही कादंबरी त्या परिवर्तनाचा साक्षीदार आहे!
